Ông tổ nghề thêu [Truyện danh nhân Việt Nam]

Câu chuyện Ông tổ nghề thêu

Ông tổ nghề thêu là câu chuyện ca ngợi sứ thần Trần Quốc Khái là một người thông minh, đã học được nghề thêu của người Trung Quốc và dạy lại cho dân ta.

1. Hồi còn nhỏ, cậu bé Trần Quốc Khái rất ham học. Cậu học khi đi đốn củi, lúc kéo vó tôm. Tối đến, nhà không có đèn, cậu bắt đom đóm bỏ vào vỏ trứng, lấy ánh sáng đọc sách. Chẳng bao lâu, Trần Quốc Khái đỗ tiến sĩ, rồi làm quan to trong triều đình nhà Lê.

2. Một lần, Trần Quốc Khái được triều đình cử đi sứ ^[1] bên Trung Quốc. Vua Trung Quốc muốn thử tài sứ thần, sai dựng một cái lều cao, mời ông lên chơi rồi cất thang đi. Không còn lối xuống, ông đành ở lại trên lầu. Lầu chỉ có chỉ có hai pho tượng Phật, hai cái lọng ^[2], một bức trướng ^[3] thêu ba chữ “Phật trong lòng” và một vò nước.

3. Bụng đói mà không có cơm ăn, Trần Quốc Khái lẩm nhẩm đọc ba chữ trên bức trướng, rồi mỉm cười. Ông bẻ tay pho tượng nếm thử. Thì ra hai pho tượng ấy nặn bằng chè lam ^[4]. Từ đó, ngày hai bữa, ông cứ ung dung bẻ dần tượng mà ăn. Nhân được nhàn rỗi, ông mày mò quan sát, nhớ nhập tâm ^[5] cách thêu và làm lọng.

4. Học được cách thêu và làm lọng rồi, ông tìm đường xuống. Thấy những con dơi xòe cánh chao đi chao lại như chiếc lá bay, ông liền ôm lọng nhảy xuống đất bình an vô sự ^[6]. Vua Trung Quốc khen ông là người tài, đặt tiệc to tiễn về nước.

5. Về đến nước nhà, Trần Quốc Khái truyền dạy cho dân nghề thêu và nghề làm lọng. Dần dần, nghề thêu lan rộng ra khắp nơi. Nhân dân vùng Thường Tín ^[7], quê ông, lập đền thờ và tôn ông là ông tổ nghề thêu.

Truyện ông tổ nghề thêu – Theo Ngọc Vũ
Nguồn: Tiếng Việt 3, tập 2, trang 22, NXB Giáo dục Việt Nam – 2019

Chú giải trong bài Ông tổ nghề thêu

[1] Đi sứ : đi giao thiệp với nước nhà theo lệnh vua.
[2] Lọng : vật làm bằng vải hoặc lụa căng trên khung tre, gỗ hay kim loại, thường dùng để che đầu tượng thần, tượng Phật hay vua, quan trong nghi lễ long trọng.
[3] Bức trướng : bức lụa, vải, trên có thêu chữ hoặc hình, dùng làm lễ vật, tặng phẩm.
[4] Chè lam : bánh ngọt làm từ bột nếp và mật, pha nước gừng.
[5] Nhập tâm : nhớ kĩ, như thuộc lòng.
[6] Bình an vô sự : bình yên, không có chuyện gì xấu xảy ra.
[7] Thường Tín : một huyện thuộc tỉnh Hà Nội.

Câu hỏi thử thách

1. Hồi nhỏ, Trần Quốc Khái ham học như thế nào?
2. Vua Trung Quốc nghĩ ra cách gì để thử tài sứ thần Việt Nam?
3. Trần Quốc Khái đã làm thế nào:
   a. Để sống?
   b. Để không bỏ phí thời gian?
   c. Để xuống đất bình yên vô sự?
4. Vì sao Trần Quốc Khái được suy tôn là ông tổ nghề thêu?

Trần Quốc Khái là ai?

Trần Quốc Khái sinh 18 – 01 – 1606, tại làng Quất Động, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam (nay là thôn Quất Động, xã Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội).

Lớn lên, ông thi đỗ Tiến sĩ (vào khoảng triều vua Lê Thần Tông hoặc Lê Chân Tông). Sau khi ra làm quan, ông được triều đình bổ dụng vào các chức vụ từ biên quận đến triều đình, thăng dần lên hàng Thượng thư, từng được cử đi sứ nhà Minh.

Do lập được nhiều công trạng, ông được triều đình ban cho Kim tử Vinh Lộc Đại phu, chức Tả thị lang bộ Công, tước Thanh Lương hầu, được vua ban quốc tính. Do đó mà ông có tên Lê Công Hành.

Ông mất 12 – 06 – 1661, được triều đình truy tặng hàm Thượng thư Thái bảo Lương Quận công. Ngày giỗ hàng năm của ông được xem là lễ giỗ tổ nghề của những làng sinh sống bằng nghề thêu tại Việt Nam.