Đàn vịt trời [Truyện cổ tích dân tộc Mường]

Truyện cổ tích Đàn vịt trời

Đàn vịt trời là truyện cổ tích dân tộc Mường, đề cao trí thông minh của người lao động và chế giễu thói tham lam của giai cấp thống trị trong xã hội cũ.

1. Nhà lang gạ mua đàn vịt của Cuội

Một hôm, Cuội ^[1] đến Mường Vang ^[2] chơi. Đi đường mệt, Cuội ngồi nghỉ bên một bờ hồ rộng. Giữa hồ, một đàn vịt trời ^[3] bơi lội tung tăng. Cuội đếm một con, hai con, … năm con, mười con và nhiều lắm. Đang mải ngắm đàn vịt, tiếng nhạc ngựa vang lên sau lưng làm Cuội giật mình. Cuội quay lại, thấy một lão lang ^[4] ngạo nghễ ngồi trên con ngựa tía. Thấy Cuội, lão lên giọng hách dịch ^[5]:

– Thằng kia, mày làm gì đấy? Sao không tránh ngựa tao đi? Mày không biết đất nước này của ai ư?

Cuội nhanh trí, đáp:

– Bẩm lang, con đi chăn vịt. Con không hề biết hồ này thuộc đất của lang.

Vừa nói, Cuội vừa chỉ đàn vịt trời giữa hồ. Thấy đàn vịt đông như kiến cỏ, con vỗ cánh, con ngụp đầu, bơi bơi lội lội, máu tham nổi lên, lão lang gạ ^[6] Cuội:

– Mày bán đàn vịt cho tao!

2. Cuộc thương lượng giữa lang và Cuội

Cuội nghĩ bụng: “Lão lang này quen thói cướp không của người, phải cho lão một vố mới được”. Cuội làm ra vẻ sợ hãi, thưa:

– Bẩm lang, không bán được ạ. Đây là đàn vịt cơm áo ^[7] của con, bán đi con biết lấy gì sinh sống. Con xin biếu lang vài đôi để nhắm rượu thôi ạ.

Lão lang không chịu, cứ đòi mua cả đàn. Cuội vờ từ chối van xin mãi. Cuối cùng, lão lang dọa:

– Tao thương mày tao mới hỏi mua. Cánh đồng này của tao, hồ nước này của tao. Đây là đất tao cai trị. Mạy không bán, tao cũng bắt cả đàn vịt.

Thế là Cuội đành phải bán “đàn vịt cơm áo” của mình với giá mười đồng bạc trắng ^[8]. Khi nhận tiền, Cuội vờ buồn rầu bảo lang:

– Vịt của con quen chủ, lang chớ lùa ngay. Đợi chúng ăn no, lang hãy lùa về. Lùa bây giờ là chúng tản đi mất.

Nói xong, Cuội chào lang, đi thẳng.

Còn mình lão lang vẫn đứng lại ngắm đàn vịt trời. Khi mặt trời sang bên kia dãy núi, xem chừng vịt đã ăn no, lão lang hí hửng ^[9] chèo thuyền ra lùa đàn vịt về. Nhưng vừa tới nơi thì ôi thôi, đàn vịt đồng loạt tung cánh bay vút lên bốn tầng mây. Bấy giờ lão lang ngu ngốc, tham lam mới biết mình bị mắc lừa. Lão vội lên bờ tìm Cuội, nhưng Cuội đã đi mất từ bao giờ, tìm đâu cho thấy!

Câu chuyện Đàn vịt trời – Truyện cổ dân tộc Mường
Nguồn: Kể chuyện 3, trang 80, NXB Giáo dục – 1983
– TheGioiCoTich.Vn –

Chú thích trong câu chuyện Đàn vịt trời

[1] Cuội: nhân vật láu lỉnh, thông minh, thường xuất hiện trong những truyện vui dân gian.
[2] Mường Vang: một trong bốn vùng Mường lớn của tỉnh Hòa Bình. Người Mường còn có câu: nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động để chỉ bốn vùng Mường lớn nhất của người Mường Hòa Bình.
[3] Vịt trời: loài chim giỏi bay, giỏi bơi lội, thường sống thành đàn ở các vùng có nhiều hồ nước.
[4] Lang: từ chỉ tầng lớp thống trị ở các xứ Mường (giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám).
[5] Hách dịch: tỏ ra mình có oai hơn người bằng cử chỉ hoặc lời nói.
[6] Gạ: tán tỉnh để cầu lợi.
[7] Đàn vịt cơm áo: ý nói đàn vịt là tài sản, là nguồn sống chính của Cuội.
[8] Đồng bạc trắng: tiền đúc bằng bạc trắng.
[9] Hí hửng: mừng rỡ.

Đặc điểm loài vịt trời

Vịt trời là giống vịt nhỏ gần họ chim, danh pháp khoa học là Anas Bochas, cùng họ vịt, ngỗng, thiên nga,… Đặc điểm chung của các con trong họ là có bộ lông chống nước, dễ thích nghi với mọi nơi.

Dựa vào diện mạo, đặc điểm bên ngoài rất dễ có thể phân biệt, nhận biết được. Trên phần đầu mỏ của vịt trời luôn có một vết khuyết màu vàng như móng tay, cổ trắng có sọc đen và phần đuôi cánh có lông màu xanh biếc.

Vịt trời trong tự nhiên thuần thì có thể bay lượn. Tuy nhiên, với những đàn vịt trời đã được con người nuôi thuần hóa thì khả năng này dần mất đi.